خشکی مفاصل یا در اصطلاح انگلیسی «Joint Stiffness» عارضه‌ای است که دیر یا زود بسیاری از افراد با آن روبرو خواهند شد. این عارضه که با افزایش سن ایجاد می‌شود، نتیجه و ثمره استفاده مداوم و زیاد از مفاصل، عضلات و استخوان در طول سالیان دراز است. بسیاری از افراد خشکی مفاصل را درست بعد از بیدار شدن از خواب تجربه می‌کنند. علت اصلی خشکی مفاصل، کاهش حجم مایع مفصلی در طول ساعت‌های خواب می‌باشد.
شدت خشکی بسته به عامل ایجاد کننده و میزان آسیب می‌تواند خفیف، متوسط و شدید باشد. در موارد خفیف، فرد بعد از یک دوره بی تحرکی، در مفصل خود احساس خشکی کرده و بعد از مدت کوتاهی این احساس خشکی از بین می‌رود. اما در موارد شدید، فرد ممکن است در تمام طول روز در مفاصل خود احساس خشکی کرده و قادر به انجام فعالیت‌های روزمره خود نباشد. همچنین در برخی از موارد، خشکی می‌تواند با درد و التهاب همراه باشد.
افزایش سن تنها عامل ایجاد خشکی در مفاصل نیست؛ بلکه وضعیت‌های دیگری مثل التهاب مفاصل، لوپوس و التهاب بورس می‌توانند باعث ایجاد خشکی در مفاصل شوند. برای آشنا شدن با علت‌های اصلی ایجاد خشکی مفاصل و روش‌های درمانی مناسب برای این عارضه با ما تا آخر این مقاله همراه باشید.
آرتریت روماتوئید؛ شایع ترین علت خشکی مفصل
شایع‌ترین عاملی که باعث ایجاد درد در مفاصل می‌شود آرتریت است. آرتریت روماتوئيد شایع‌ترین نوع آرتریت‌ها بوده و در ایالات متحده آمریکا بیش از ۱.۵ میلیون نفر به این بیماری مبتلا هستند. علائم این بیماری به طور معمولی در سنین ۳۰ تا ۶۰ سال ایجاد می‌شود.
آرتریت روماتوئید که یک اختلال التهابی مزمن است، با مکانیسم خودایمنی ایجاد عارضه و بیماری برای فرد می‌کند؛ بدان معنا که سیستم ایمنی افراد مبتلا اشتباها بافت‌های سالم بدن را بیگانه تشخیص داده و آن‌ها را از بین می‌برند. مفاصل یکی از محل‌های شایعی هستند که سیستم ایمنی باعث تخریب آن‌ها شده و در طول زمان باعث خوردگی استخوان و تغییر شکل مفصل گردد.
آرتریت روماتوئید هیچ درمان قطعی نداشته و تنها راه مدیریت آن از طریق دارودرمانی و روش‌های دیگر است. هدف از مدیریت بیماری جلوگیری از پیشرفت بیماری و عدم بروز عوارض خطرناک برای فرد می‌باشد.
استئوآرتریت یا آرتروز
یکی دیگر از انواع شایع آرتریت بیماری استئوآرتریت است که در ایران آن را با نام آرتروز می‌شناسیم. هم‌اکنون حدود ۲۷ میلیون آمریکایی به این بیماری مبتلا هستند. این بیماری بیشتر در افراد بالای ۶۵ سال ایجاد می‌گردد و طی آن، غضروف مفصلی نازک شده و ممکن است از بین برود. استئوآرتریت در هر مفصلی از بدن ممکن است ایجاد شود اما شانس ابتلای این مفاصل بیشتر است:
- زانو
- لگن
- انگشتان
- گردن
- کمر
در صورتی که استئوآرتریت پیشرفت کند، می‌تواند علائمی غیر از خشکی نیز برای فرد ایجاد کند. از جمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد
- تورم
- حرکت صدادار مفصل
در صورتی که وضعیت بیمار بدتر شود، استخوان‌های استحکام خود را از دست خواهند داد و ممکن است به راحتی دچار شکستگی شوند. در مراحل پیشرفته استئوآرتریت، غضروف مفصلی از بین رفته و خارهای استخوانی تولید می‌شوند. با توجه به اینکه دیگر غضروفی وجود ندارد، بافت دو استخوان به صورت مستقیم با یک دیگر در ارتباط قرار گرفته و به هم ساییده خواهند شد. ساییده شدن استخوان‌ها به یک دیگر باعث ایجاد درد شدید، خشکی و ناتوانی در حرکت دادن مفصل می‌شود.
لوپوس
لوپوس همانند روماتوئید آرتریت یک بیماری خودایمن است. بدن شما به خودش حمله کرده و به بافت‌ها و اندام‌های مختلف آسیب می‌رساند. در صورتی که مفاصل نیز در این بیماری درگیر شوند خشکی، درد و تورم نیز ایجاد خواهد شد. تشخیص لوپوس نسبتا سخت است؛ چراکه علائم بیماری‌های دیگری را تقلید می‌کند. ممکن است تشخیص این بیماری ماه‌ها به طول بی‌انجامد. لوپوس یک بیماری مزمن است. در صورتی که به این بیماری مبتلا شوید، علائم مربوط به آن را تا آخر عمر تجربه خواهید کرد. هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و درمان‌های موجود با هدف کنترل بیماری و کاهش علائم آن انجام می‌گیرند.
بورسیت
بورس، بالشتکی کوچک و پر از مایع است که باعث نرمی و راحتی حرکات استخوان‌ها، لیگامان‌ها و عضلات در ساختار مفصلی می‌گردد. در صورتی که این بالشتک‌ها دچار التهاب شوند، وضعیتی ایجاد می‌شود که به آن بورسیت می‌گوییم. این وضعیت می‌تواند باعث خشکی و درد در مفصل آسیب دیده شود.
بورسیت می‌تواند در هر مفصلی ایجاد شود؛ اما شایع‌ترین مفاصل برای این وضعیت مفاصل بزرگی مثل آرنج، شانه و لگن هستند. سایر محل‌های شایع نیز عبارت‌اند از زانو، مچ پا و انگشت شست پا. بورسیت اغلب به صورت خودبخودی بهبود می‌یابد و درمان اصلی آن استراحت دادن چند هفته‌ای به مفصل مربوطه است.
نقرس از عوامل خشکی مفصل
برخلاف سایر علل خشکی مفصل، بیماری نقرس به صورت ناگهانی ایجاد می‌گردد. افراد مبتلا به نقرس درد حاد و شدیدی را تجربه می‌کنند که حتی ممکن است شبانه فرد را از خواب بیدار کند.
اپیزودهای شدید و ناگهانی از درد و تندرنس در مفصل، مشخصه اصلی نقرس می‌باشد. نقرس می‌تواند هر مفصلی را درگیر کند؛ اما مفصل شست پا اغلب نخستین مفصلی است که درگیر علائم می‌شود. این بیماری در مردان بیش از زنان دیده می‌شود. زنانی که دچار منوپاز (یائسگی) شده‌اند شانس بیشتری برای ابتلا به نقرس خواهند داشت.
تومورهای استخوانی
هرچند این تومورهای استخوانی ندرتا باعث ایجاد درد مفصلی و خشکی در آن می‌گردند؛ اما همچنان این احتمال وجود دارد که خشکی مفصل علامتی از یک بدخیمی باشد. افرادی که به سرطان‌های استخوانی مبتلا هستند دچار درد استخوانی و مفصلی، تورم یا حساسیت نسبت به محرک‌های معمولی می‌شوند. البته باید توجه داشته باشید که همه افراد مبتلا به سرطان‌های استخوانی لزوما احساس درد نمی‌کنند و به همین دلیل ممکن است بدخیمی پیشرفت کرده و با علائم بدتری کشف شود.
راه درمان خشکی مفصل چیست؟
مهم‌ترین قدم در بهبود علامت خشکی در مفصل، درمان عامل ایجاد کننده آن است. اگر خشکی صبحگاهی بیش از ۳۰ دقیقه تجربه می‌کنید یا علائم به مرور در حال بدتر شدن‌اند، بهتر است هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید. برخی از اقداماتی که می‌توانید تا زمان مراجعه به پزشک از آن‌ها برای تخفیف علائم کمک بگیرید عبارت‌اند از:
- کمپرس سرد یا گرم
- داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، آسپیرین و ناپروکسن
- داروهای کورتیکواستروئیدی
- تمرین‌های ورزشی